SEBZE OLARAK YENEN KUŞKONMAZ BİTKİSİ

Saygı değer Okuyucularım;

Yüzden fazla değişik çeşitleri olan kuşkonmaz, ülkemizde genelde süs bitkisi olarak daha fazla tanınmaktadır. Ancak kuşkonmazın sebze olarak yenen türü de vardır ve ayrıca tıbbi olarak da kullanılmaktadır. Kuşkonmaz, Akdeniz Bölgesi’nin bir sebzesidir. Memleketimizin hem sahil bölgelerinde, hem de yayla bölgelerinde yabani kuşkonmaz yetişmekte ve köylülerimiz bu şifalı sebzeden faydalanmaktadırlar. Yalnız kültür kuşkonmazı ülkemizde az da olsa üretilmektedir.

Kuşkonmazın üretimi tohum ve pençe elde ederek yapılmaktadır. Avrupa ve Amerika’da zengin ve fakir halk tarafından bol bol sarfedilen bu besleyici sebzenin değeri, herkes tarafından bilinmektedir. Bu kuşkonmaz zambakgiller (lili aceae) familyasından bir sebzedir. Kökü adeta bir tabla etrafında dağılmış birçok şişkin, etli kökçüklerden ibarettir. Bu kökün hepsine birden “pençe” denir. Bu pençeler, toprağın içerisinde senelerce yaşar.

Pençelerin üzerinde bulunan küçük tomurcuklardan İlkbahar’da  yirmi veya otuz santim uzunluğunda ve iki veya üç santim kalınlığında sürgünler meydana gelir. Bu sürgünler toprağın içinde bulundukça renkleri beyazdır. Toprağın yüzüne çıkıp güneş gördükten sonra renkleri yeşillenmeye başlar. İşte, kuşkonmazın yenilen kısmı da bu beyaz sürgünleridir. Eğer bu sürgünler toprağın yüzüne çıktıktan sonra kesilmeyecek olursa o zaman bir veya bir buçuk metre boyunda bitkinin gövdesini teşkil ederler. Kuşkonmazın yaprakları gayet küçük olup pul gibidir. Kuşkonmazın bir gramında altmış ile seksen tohum bulunur. Kuşkonmaz tohumları, çimlenme güçlerini üç veya beş yıl muhafaza ederler. 

Ülkemizde yetiştirilmekte olan kültür kuşkonmaz çeşitleri:

1) Alman kuşkonmazı: Başı sivri, yenilen kısmı beyaz ve kabuğu incedir. Taze yemekliğe ve konserveciliğe elverişli çok makbul bir çeşittir.

2) Fransız kuşkonmazı: Başı mavi menekşe renginde, yenilen kısmı etli ve beyaz, lezzetli çok makbul bir çeşittir.

İklim ve Toprağı

Kuşkonmaz, ılk iklimlerden hoşlanır. Çok güneş gören mahallerde yetiştirilenler, gölgeliklerde yetiştirilenlerden daha fazla mahsul verirler. Bunu yetiştirmeye en elverişli toprak, kumlu – tınlı olandır. Süzek milli topraklarda daha iyi ve erken yetişir.

Tohumdan Pençe Yetiştirilmesi

Yeni bir kuşkonmazlık kurulacağı zaman ya tohum, ya da tohumdan meydana gelen pençe üretme vasıtası olarak kullanılır. Pençeler ya dışarıdan satın alınır veya tohumdan bahçe sahibi tarafından yetiştirilir. Tohumdan pençe ise şu şekilde elde edilir: tohum ekilecek parsel, evvela derin olarak bellenir. Eski gübre ile gübrelenir. İlkbahar’da yüz metrelik bir parsele dört kilogram süper fosfat, dört kilogram potasyum, sülfatlı kimyevi gübrelerden ilaveten verilirse daha pişkin ve iyi pençeler elde edilir.

Çukur yastıklar içerisinde kırk santim ara ile çizgiler açılır. Bu çizgiler içerisine beş santim ara ile üç veya dört santim derinliğinde el ile tohum ekilir. Çimlenmeyi kolaylaştırmak için tohumları ekmeden evvel bir gün kadar su içinde bırakmak tavsiye olunur. Ekimden bir ay kadar sonra genç kuşkonmaz fidecikleri toprağın yüzüne çıkarlar. Bundan sonra yapılacak iş sık sık ot almak, toprağı yumuşatmak ve havalandırmak için çapalamak ve kurak zamanlarda fideleri sulamaktan ibarettir. Temmuz Ayında fidelere hafif bir şerbet de vermek çok faydalıdır. Sonbahar’da donlar başlamadan evvel çizgiler üzerine samanlı  veya otlu gübre yaymak lazımdır. Bu tedbir bilhassa şiddetli geçen yayla bölgesi için önemlidir.

Bir başka konu ve yazımda buluşmak üzere…

Saygılarımla,

İbrahim Tınaztepe