SEBZECİLİKTE ÇOĞALTMA USÜLLERİ

Saygıdeğer Okuyucularım;

Bu yazımda sizlerle sebzecilikte çoğaltma usülleri ile ilgili bilgileri paylaşacağım. Sebzeler dört şekilde çoğalmaktadır: tohum ile, çelik ile, daldırma ile ve aşı ile.

1. Tohum ile çoğaltma: Sebzecilikte üretme, en fazla tohum ile yapılmaktadır. Yazlık, kışlık, birçok sebze tür ve çeşitleri hep tohumlarıyla çoğalmaktadır. Tohum ile çoğaltma iyi özellikte, sağlam ve hastalıklara dayanıklı sebze bitkileri elde edilir. Tohum ile çoğaltmanın yalnızca bir kusuru vardır… O da tohumdan yetişen bitkilerin Ata’ya çekme kabiliyeti göstermeleridir ki; buna “atavizm” olayı da denir. Bitkiler, atavizm neticesinde yabani hale dönerler. Mesela enginar, tohumdan yetiştirilecek olursa; çıkan fidelerin bir kısmının yabanileştiği, bir nevi deve dikenine benzediği görülür. Fakat sebzecilikte bu, o kadar korkulacak bir mesele değildir; çünkü sebze tohumları her sene iyi, sağlam ve verimli bitkilerden alınmak suretiyle bir nevi seçmeye yani seleksiyona tabi tutulurlar. Sonra sebzeler en iyi işlenmiş toprakta yetiştirildiklerinden ve bakım şartları da iyi olduğundan dolayı, bunlarda yabanileşmeden pek korkulmaz. Sebze tohumları, seleksiyona tabi tutulmayıp fena ve bakımsız topraklarda yetiştirilecek olursa, o zaman bitkiler küçük ve cılız kalırlar ve yabani bir karakter taşırlar.
2. Çelik ile çoğaltma: Sebzecilikte çelik ile çoğaltmaya bir örnek vermek istersek, bildiğimiz adi patatesi gösterebiliriz. Zira patates yumrusu, bitkinin toprak altındaki bir gövde parçasından başka bir şey değildir. Patates yumrusu üzerindeki gözler, bunun bir gövde (sak) olduğunu ispata yeterdir. Sebzecilikte çelik ile çoğaltma bazen seralarda, domates bitkilerinin sürgün uçları koparılıp saksı veya harçlı topraklara dikilmek suretiyle de yetişmektedir. Fakat bu şekilde çoğaltmanın maliyeti daha fazla olmaktadır.
3. Daldırma ile çoğaltma: Sebzecilikte daldırma usulü ile çoğaltmaya biz, enginar ve çilekte rastlamaktayız. Bilindiği gibi enginar bitkileri diplerinde bol bol piç verirler. Bu piçler, Sonbahar veya İlkbahar’da ana bitkiden köklü bir kısım ile koparılarak çoğaltmada kullanılırlar. Sonra çilek bitkileri de her yıl meyve verdikten sonra toprağın üstünde etrafa kök salarlar. Bu kollar üzerinde rozet rozet şeklinde yaprakçıklar meydana gelir. Yaprakçıkların toprağa temas eden kısmı altında, kökler meydana gelir. İşte bu kollar üzerindeki yapraklı ve köklü genç, körpe parçaları bir makas veya çakı ile koldan kesip yerine dikmek suretiyle yeni bir çilek fidesi kazanmış oluruz.
4. Aşı ile çoğaltma: Sebzecilikte aşı ile çoğaltma, geniş ölçüde tatbik edilmez. Ancak bu konuda çeşitli denemeler yapılmaktadır. Örneğin patates üzerine domates suretiyle, aynı bitkiden hem patates hem de domates elde edilmektedir. Sebzecilikte aşı ile çoğaltmanın genelde ekonomik bir önemi yoktur.

Bir başka konu ve yazımda buluşmak üzere…

Saygılarımla,

İbrahim Tınaztepe